Mỗi độ hè về, khi nắng bắt đầu trải vàng trên ruộng đồng; bánh gio lại âm thầm xuất hiện trong mâm cỗ Tết Đoan Ngọ. Không cầu kỳ nguyên liệu; chẳng phô trương sắc màu, Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá – Vẫn đủ sức đánh thức ký ức và níu giữ tâm hồn Việt qua bao thế hệ.

Hương vị truyền thống trong chiếc bánh trong veo

Bánh gio (hay còn gọi là bánh ú tro; bánh nẳng) là một trong những món bánh truyền thống gắn liền với Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch). Trong văn hóa dân gian, bánh gio không chỉ là món ăn để “giải nhiệt;gột độc” mà còn là biểu tượng cho sự thanh sạch; dung dị và tinh tế của người Việt.

Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá có nguyên liệu chính là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung đầu vụ – Loại nếp thơm ngon; hạt mẩy, dẻo bùi khi đồ chín. Gạo được vo sạch, để thật giáo cho ráo nước; rồi ngâm trong nước tro – Thứ nước được làm vô cùng kỳ công từ tro đốt của cây giá khô.

Tro sau khi đốt được dây mịn; đánh liên tục trong 7 ngày, sau đó pha với nước vôi trong theo tỷ lệ chuẩn để tạo độ kiềm nhẹ. Gạo ngâm khoảng 3 tiếng sẽ chuyển sang màu vàng nâu trong trẻo; thấm đượm hương tro và sẵn sàng để gói bánh.

Bánh Gio
Bánh Gio – Món quà tháng Năm thanh mát từ gạo, tro và lá ( Ảnh internest )

Bánh Gio – Giữ trọn hương đồng nội

Một yếu tố không thể thiếu trong Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá chính là lá gói bánh. Người quê thường dùng lá dong hoặc lá chuối; chọn lá bánh tẻ (không quá non, không quá già); rửa sạch cả hai mặt rồi luộc kỹ để khử nhựa và làm mềm.

Bánh được gói theo hình chóp, buộc bằng lạt giang mềm; sau đó đem luộc chậm từ 2 đến 4 tiếng. Khi chín, bóc ra sẽ thấy lớp bánh trong như hổ phách; mềm mượt, thơm mùi gạo mới hòa cùng hương lá. Bánh gio thường ăn cùng mật mía hoặc đường phên,;vị thanh nhẹ lan tỏa,;rất hợp với khí hậu oi nồng của những ngày đầu hè.

Bánh Gio – Ký ức tuổi thơ

Không chỉ là món ăn, Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá còn gói trọn trong đó biết bao ký ức làng quê. Ngày còn nhỏ, nhiều người từng chứng kiến bà; mẹ cần mẫn bên nồi nước tro, kiên nhẫn rửa lá, vo gạo; rồi cẩn thận gói từng chiếc bánh lúc chiều tà.

Mùi khói bếp, mùi tro lá; mùi gạo nếp mới hòa quyện trong gian nhà nhỏ – Ây là những lát cắt của tuổi thơ. Trong mâm cỗ Đoan Ngọ; chiếc bánh gio khiêm nhường nhưng lại là phần không thể thiếu. Bởi lẽ, nó không chỉ tượng trưng cho sự thanh lọc cơ thể; mà còn là lời tri ân với đất trời, mùa vụ và cội nguồn.

Bánh Gio
Chiếc bánh gio và những ngày hè đượm mùi tro lá ( Ảnh internet )

Từ gian bếp quê ra đến không gian du lịch

Ngày nay, Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá đã vượt khỏi khuôn khổ mâm cỗ gia đình để xuất hiện tại nhiều không gian rộng lớn hơn. Tại các lễ hội văn hóa, chợ quê, hội chợ đặc sản vùng miền; bánh được bày bán phổ biến vào mỗi dịp Tết Đoan Ngọ hoặc mùa du lịch lễ hội.

Từ các làng nghề ở Bắc Ninh, Hưng Yên, Thanh Oai (Hà Nội ) Nam Định cho tới các tỉnh miền Trung, miền Nam – Bánh gio được làm và bán như một nét văn hóa ẩm thực độc đáo. Nhiều du khách nước ngoài khi đến Việt Nam cũng tỏ ra thích thú trước món bánh trong veo; thanh mát này.

Không cầu kỳ như bánh chưng, không sặc sỡ như bánh trung thu; nhưng Bánh Gio – Món quà tháng Năm đậm đà hương lá lại mang đến trải nghiệm nhẹ nhàng, sâu lắng – Đủ để ghi dấu trong lòng thực khách gần xa.