Nguyễn Trãi là một trong những vĩ nhân lỗi lạc nhất của lịch sử và văn hóa Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông không chỉ gắn liền với những trang sử hào hùng thời Lê sơ; mà còn là biểu tượng sáng ngời của trí tuệ; nhân nghĩa và lòng yêu nước sâu sắc. Tựa như “ánh sao Khuê sáng giữa trời Đông Á”; Nguyễn Trãi đã để lại một di sản bất hủ; vừa rực rỡ về tư tưởng, vừa xúc động về nhân cách. Tên tuổi ông vượt qua thời đại; vẫn tiếp tục soi đường cho bao thế hệ người Việt hôm nay và mai sau.

Nguyễn Trãi – Người con của khí phách và học vấn

Nguyễn Trãi sinh năm 1380, giữa thời buổi lịch sử chuyển mình đầy biến động. Cha ông là Nguyễn Phi Khanh – Nhà nho đỗ Thái học sinh, còn mẹ là con gái của danh thần Trần Nguyên Đán – Người nổi tiếng thanh liêm và cương trực thời cuối Trần. Được nuôi dưỡng trong nền tảng Nho học uyên bác và tinh thần yêu nước; Nguyễn Trãi từ nhỏ đã sớm hình thành nhân cách cao đẹp cùng ý chí lớn lao phụng sự non sông.

Năm 1400, ông thi đỗ Thái học sinh, bước chân vào chốn quan trường triều Hồ. Nhưng chẳng bao lâu sau, đất nước rơi vào tay giặc Minh xâm lược. Cũng từ đó, cuộc đời ông rẽ sang một hướng khác: dấn thân vào con đường cứu nước, gian nan mà vinh quang.

Nguyenx Trãi
Nguyễn Trãi – Nhà thơ của lòng dân ( Ảnh :internet ).

Nguyễn Trãi – Trái tim của khởi nghĩa Lam Sơn

Nếu Lê Lợi là người cầm kiếm chỉ huy nghĩa quân; thì Nguyễn Trãi là người cầm bút vạch chiến lược; truyền tư tưởng và viết nên những áng hịch văn lay động lòng dân. Ông dâng “Bình Ngô sách” cho Lê Lợi; định rõ đường lối đánh giặc lấy dân làm gốc; nhân nghĩa làm đầu. Từ đó, ông trở thành quân sư thân tín,;người bạn tri kỷ của vị anh hùng đất Lam Sơn.

Mười năm kháng chiến trường kỳ; ông góp phần xây dựng chiến lược quân sự; viết thư ngoại giao; soạn hịch văn và dùng ngôn từ thay gươm giáo, khơi dậy lòng yêu nước, đoàn kết nhân dân. Tư tưởng “lấy đại nghĩa thắng hung tàn; lấy chí nhân thay cường bạo” của ông không chỉ góp phần làm nên chiến thắng vĩ đại trước quân Minh; mà còn ghi danh ông vào hàng những nhà tư tưởng quân sự và chính trị kiệt xuất nhất trong lịch sử Việt Nam.

Nguyễn Trãi – Ánh sao Khuê giữa trời văn hóa Đông Á

Hình ảnh “ánh sao Khuê” trong văn hóa phương Đông vốn là biểu tượng của trí tuệ; văn học và hiền tài. Trong dân gian; sao Khuê xuất hiện rực sáng trên trời là điềm báo đất nước sắp có hiền tài giúp nước. Với người Việt; Nguyễn Trãi chính là ánh sao ấy – Một nhân cách lớn; một học giả toàn tài, hội tụ tinh hoa của cả Nho giáo Phật giáo và Đạo giáo.

Tư tưởng chính trị của Nguyễn Trãi đặt con người làm trung tâm, đề cao lòng nhân ái, chống lại cường quyền, bạo lực. Ông chủ trương “dân vi bản” – Lấy dân làm gốc, chăm lo cho đời sống nhân dân bằng an sinh, không bằng bạo lực. Trong ông, chất trí tuệ Nho gia hòa quyện cùng từ bi của Phật và sự ung dung thanh thoát của Đạo. Đó là nền tảng làm nên một nhà tư tưởng lớn, một ánh sao rạng ngời giữa không gian Đông Á đầy biến động.

Nguyễn Trãi – Nhà thơ của lòng dân

Không chỉ là một đại thần, Nguyễn Trãi còn là một nhà thơ lớn. Quốc âm thi tập – Tập thơ Nôm đầu tiên của dân tộc – Là nơi ông gửi gắm tâm hồn mình vào thiên nhiên, cuộc sống và số phận con người. Thơ ông không hoa mỹ cầu kỳ, mà mộc mạc, sâu sắc như tiếng lòng của kẻ sĩ trước nhân sinh:

“Ao cạn vớt bèo cấy muống,
Đìa thanh phát cỏ ươm cần…”

Với ông, chính trong những điều bình dị, những lo toan thường nhật của người dân, mới chính là cái gốc của quốc gia bền vững. Trong từng vần thơ, Nguyễn Trãi hiện lên vừa là một ẩn sĩ hiền triết, vừa là người bạn tri âm của muôn dân trăm họ.

Nguyễn Trãi
Nguyễn Trãi – Tấm gương vượt qua oan khuất, sáng mãi cùng thời gian ( Ảnh: internet ).

Nguyễn Trãi – Tấm gương vượt qua oan khuất, sáng mãi cùng thời gian

Năm 1442, sau cái chết đột ngột của vua Lê Thái Tông tại Lệ Chi Viên, Nguyễn Trãi bị vu oan phản nghịch. Ông và toàn gia bị tru di tam tộc – Một nỗi oan khốc liệt bậc nhất trong lịch sử. Nhưng ánh sáng không thể bị dập tắt. 20 năm sau, vua Lê Thánh Tông minh oan cho ông. Lịch sử đã rửa sạch hàm oan, và nhân dân đời đời ghi nhớ tấm lòng của một người đã sống và chết cho nước, cho dân.

Ngày nay, Nguyễn Trãi được vinh danh là Danh nhân văn hóa thế giới – Một biểu tượng của tinh thần Việt, trí tuệ Việt và đạo lý Việt Nam. Tên ông được đặt cho trường học, đường phố, giải thưởng, và sống mãi trong sách vở, trong lời dạy, trong niềm tự hào của người Việt.

Nguyễn Trãi – Tinh hoa muôn đời, ánh sáng dẫn đường

Nhìn lại cuộc đời Nguyễn Trãi, ta không chỉ thấy một trang sử, mà là một tấm gương soi lòng người. Từ ông, ta học được sự trung hậu, trí tuệ, lòng dũng cảm và đức vị tha. Tựa ánh sao Khuê giữa trời Đông Á, Nguyễn Trãi không bao giờ tắt, mà vẫn lặng lẽ tỏa sáng – Dẫn đường cho dân tộc hôm nay tiếp bước cha ông, dựng xây một đất nước hòa bình, nhân ái và trường tồn.