Chiếu trên – Chiếu dưới: Nếp yêu thương trong nhà Việt

Trong dòng chảy lịch sử văn hóa Việt Nam, cái nếp nhà – Thứ gắn bó với tên gọi gia đình – Đã tạo dựng nên những quy ước và quy tắc đậm tính nhân văn. Trong đó, trật tự “chiếu trên – Chiếu dưới” không chỉ đơn thuần là cách sắp xếp vai vế; mà là bậc thang của tình yêu thương, sự tôn trọng, và lòng hiếu thảo trong nếp sống gia đình Việt.

• Phu vi thê cương – Cốt cách gia phong người Việt
• Gia giáo nghiêm minh – Gốc rễ hình thành nhân cách sống
• Làm mẹ có con tự kỷ – Hành trình yêu thương và tu dưỡng

Chiếu trên chiếu dưới: Nền nếp yêu thương hun đúc từ gian bếp gia đình

“Chiếu trên – Chiếu dưới” là cách gọi mang màu sắc dân gian; gắn với hình ảnh chiếc chiếu cói quốn trên nền nhà đất nệ. Trong mỗi gia đình; dù giàu sang hay nghèo khó, dù đô thị hay nông thôn; chiếc chiếu luôn mang vai trò là nơi quây quần, đoàn tụ, và là không gian thể hiện rõ nhất thứ tôn ti trên dưới.

Ngày xưa, khi mỗi bữa cơm gia đình làm ra; con cháu dù đói đến mấy cũng phải chờ ông bà; cha mẹ mời đối rồi mới được cầm đũa. Trong mửt mài nhường nhĩn, ẩn chứa một trật tự đạo lý đặt nền tảng cho cách làm người. Trẻ học cách lịch sự, biết chào trước, mời sau, biết chừa lại miếc ngon cho người lớn. Những việc tưởng nhỏ, nhưng đã hun đảp nền một nếp nhà có trên có dưới; có lác lõng mà vẫn đậm ấm nghĩa tình.

Từ chiếc chiếu tới mặt bàn giỗ tổ

Trong những dịp giỗ tổ hay cỗ truyền, người lớn tuổi nhất trong họ được mời ngồi gần bàn thờ; chầm chạm rót chén rượu tiên dâng tổ tiên. Con cháu xếp hàng nghiêm trang, cân đứng từng câu xưng danh; Ngay trong nghi thức đó, “chiếu trên – Chiếu dưới” được bốc lộ rõ ràng; như một sự chuyển giao linh thiêng giữa thế hệ.

Ngay cả khi trong họ có người chỗc cao; địa vị xã hội, nhưng về nhà vẫn cung kính cuối đầu trước bề trên. Đó không phải là hình thức, mà là một nét đẹp của đạo lý và trí tuệ nhân sinh.

Chiếu dưới – Nơi bắt đầu của đạo lý làm người

Người Việt xưa luôn dạy con trẻ: trước khi muốn nói; hãy học lắng nghe; trước khi muốn đứng, hãy biết cách ngồi. Chiếu dưới đôi khi không thoải mái, không cao sang; nhưng là nơi để người trẻ thổi lên đốm đạo đức; là chỗ trưởng thành bằng sự kính nhường và khiêm hành.

Người ngồi chiếu trên không phải để hưởng thụ, mà là để làm gương. Người ngồi chiếu dưới không phải bị đánh giá; mà là để được nhận dạy. Đó là sự truyền thừa của tình thân ở mỗi mái nhà.

Chiếu trên – chiếu dưới Gìn giữ nếp nhà trong xã hội hiện đại

Xã hội thay đổi, nhà cao cửnh rộng, đồ dùng hiện đại hơn, nhưng nếp nhà – Nơi người ta biết trên biết dưới, biết nhường nhĩn nhau trong ẩm áp – Vẫn là thứ cần được gìn giữ.

Giữ “chiếu trên – Chiếu dưới” hôm nay không chỉ là giữ nếp, mà là giữ gốc. Cái gốc của lòng biết ơn, của tình gia đình đoàn kết; của xã hội biết trên biết dưới. Trong bối cảnh hiện đại, khi nát nhà có nguy cơ mai một bở ngôi; thì việc nhỏ một câu chào, một cử chỉ nhường nhau trong bữa cơm, đã là điều đáng quy.

“Chiếu trên – Chiếu dưới” là đạo lý ngàn đời, là móng nhà của đạo đức Việt. Khi con người còn biết trên dưới; còn biết đặt nhau vào khuôn phép yêu thương, thì nếp nhà Việt Nam sẽ còn mãi là ngôn đèn soi đường gia địa và dân tộc.