Công nghiệp luyện thi đang được tôn vinh như chiếc chìa khóa mở cửa thành công, nhưng liệu có ai nhìn thấy những tổn thương âm thầm phía sau? Khi điểm số lên ngôi, tâm lý học sinh lại dần rơi vào vùng tối bị lãng quên bởi chính hệ thống giáo dục.

Luyện thi giúp con bạn đỗ đại học, vậy có gì sai?

Luyện thi giúp học sinh đạt điểm cao, vào trường top, đạt học bổng, thực hiện ước mơ. Nhiều phụ huynh đã thấy rõ hiệu quả; nhiều học sinh biết ơn “thầy luyện” vì nhờ đó các em mới vượt vũ môn thành công.

Vậy thì công nghiệp luyện thi, với hàng ngàn trung tâm luyện đề, lò đào tạo, lớp cấp tốc, liệu có gì sai?

Nghe có lý. Nhưng chỉ khi chúng ta dừng lại và nhìn kỹ hơn, mới thấy phía sau những tờ giấy báo điểm là những vết nứt sâu trong tâm lý học sinh, là những hệ lụy mà không ai muốn nói đến. Và đó chính là vấn đề.

Công nghiệp luyện thi: Lối tắt… hay ngõ cụt?

Không thể phủ nhận, công nghiệp luyện thi ra đời vì nhu cầu có thật. Kỳ thi ngày càng khó, tỷ lệ chọi cao, kiến thức rộng hơn sách giáo khoa – luyện thi dường như là lựa chọn tất yếu.

Nhưng lối tắt nào cũng có cái giá của nó.

Khi việc luyện thi trở thành cơ chế chính để đạt thành tích, học sinh sẽ không còn học để hiểu, mà học để thi. Các em luyện đề, học mẹo, ghi nhớ cấu trúc, thậm chí học tủ – và đó là lúc giáo dục chuyển từ tư duy sang phản xạ có điều kiện.

Luyện thi không sai. Sai là khi nó thay thế hoàn toàn việc học đúng nghĩa.

Luyện thi có thể giúp điểm cao – Nhưng có đang đánh đổi sức khỏe tinh thần?

Một học sinh luyện thi thường học từ 6h sáng đến 10h đêm
Một học sinh luyện thi thường học từ 6h sáng đến 10h đêm. (Ảnh: Internet)

Luyện thi thường học từ 6h sáng đến 10h đêm. Trung tâm buổi tối, gia sư cuối tuần, đề thi liên tục. Nghe quen chứ? Vì đó là lịch học phổ biến trong giới “chạy đua đại học”.

Câu hỏi là:

  • Trong số đó bao nhiêu học sinh còn giữ được hứng thú học tập thật sự?
  • Bao nhiêu em đang chịu đựng trầm cảm, mất ngủ, rối loạn lo âu mà không ai biết?

Công nghiệp luyện thi có thể giúp bạn đạt được mục tiêu điểm số, nhưng đổi lại là gì? Một tâm lý mệt mỏi, một tuổi trẻ bị ép lớn, một đứa trẻ luôn cảm thấy mình chưa đủ giỏi.

Tư duy điểm số – Gốc rễ nuôi sống công nghiệp luyện thi

Chúng ta thường nói: “Học để biết, học để làm người.” Nhưng thực tế, học sinh được khuyến khích học để thi, thi để có điểm, điểm để được công nhận.

Và khi xã hội đánh đồng giá trị cá nhân với điểm số; thì công nghiệp luyện thi trở thành cứu tinh. Nó cung cấp “giải pháp nhanh”, “lối đi tắt” đến sự công nhận ấy.

Nhưng vấn đề nằm ở chỗ:

  • Học sinh luyện thi để được điểm cao.
  • Điểm cao khiến người lớn hài lòng.
  • Hệ thống tiếp tục nuôi dưỡng công nghiệp luyện thi.

Đó là vòng lặp khép kín, nơi ai cũng tưởng mình đang làm đúng, nhưng không ai thực sự đặt câu hỏi: Liệu học sinh có đang hạnh phúc không?

Công nghiệp luyện thi – Thật ra đang định hình lại cả một thế hệ

Một học sinh tốt nghiệp THPT; ngày nay có thể làm tốt 100 đề Toán; nhưng chưa chắc viết được một đoạn văn chia sẻ cảm xúc thật của mình. Các em học giải phương trình, học phân tích văn học, học lập trình Python, nhưng không được học cách yêu bản thân, quản lý căng thẳng, hay nói lời từ chối khi quá tải.

Công nghiệp luyện thi không chỉ ảnh hưởng đến cách học – nó định hình cả cách sống. Nó tạo ra một thế hệ tin rằng:

“Giá trị của mình nằm ở số điểm. Nếu không đủ giỏi, mình không xứng đáng được yêu thương.”

Và đó là vết nứt lớn nhất – không nằm trong bảng điểm, mà nằm trong tâm lý học sinh.

Liệu công nghiệp luyện thi có thể được cải tạo?

Thay vì triệt tiêu hoàn toàn, điều chúng ta cần là định hình lại công nghiệp luyện thi để nó không còn là áp lực, mà trở thành công cụ hỗ trợ đúng nghĩa.

Một số giải pháp thực tế:

  • Tích hợp luyện thi vào chương trình học chính quy, tránh việc học sinh phải chạy “2 ca”.
  • Đưa kỹ năng sống và tư duy cảm xúc vào trường học song song với học thuật.
  • Tăng cường dịch vụ tư vấn tâm lý học đường – Không chỉ cho học sinh, mà cả phụ huynh.
  • Truyền thông lại về giá trị thật của giáo dục – Nơi điểm số chỉ là một phần, không phải tất cả.

Nếu luyện thi là cần thiết, hãy để nó phục vụ học sinh – Đừng biến học sinh thành nô lệ của nó

Công nghiệp luyện thi ra đời từ nhu cầu thực, nhưng chính nó lại đang tạo ra những hệ quả không ai lường trước. Điều nguy hiểm nhất không phải là luyện thi – mà là sự chấp nhận vô điều kiện rằng đó là con đường duy nhất.

Nếu bạn đang là học sinh, hãy nhớ:
Bạn không phải bài thi, không phải kết quả.
Bạn là một con người – và con đường thành công của bạn không cần phải đi qua lò luyện.