Trên hành trình khám phá ẩm thực Bắc Bộ; nếu có một món ăn vừa mộc mạc, vừa mang đậm dấu ấn văn hóa, chắc chắn đó là bánh gai Hải Dương. Không chỉ là một thức quà dân dã, bánh gai nơi đây còn là biểu tượng của ký ức quê hương, là kết tinh giữa đất, người và truyền thống bao đời.

Chiếc bánh mang hồn đất Hải Dương

Bánh gai có mặt ở nhiều vùng quê Bắc Bộ; nhưng chỉ riêng Hải Dương mới tạo nên một thương hiệu đặc sản không thể trộn lẫn. Bí quyết nằm ở một loại lá gai đặc biệt, được trồng và chăm sóc trên chính mảnh đất này. Lá gai sau khi luộc chín, phơi khô rồi giã nhuyễn sẽ hòa cùng bột nếp để tạo nên lớp vỏ bánh dẻo mịn; có màu nâu đen đặc trưng. Đây không chỉ là kỹ thuật; mà còn là cái duyên của đất – Bởi chỉ khi trồng trên đồng ruộng Hải Dương; lá gai mới lên được đúng mùi, đúng vị.

Người Hải Dương vẫn thường nói: “Không có lá gai Hải Dương; không thể thành bánh gai Hải Dương.” Bởi lẽ, dẫu có dùng đúng công thức, nguyên liệu giống hệt; nhưng khi thiếu loại lá này, chiếc bánh sẽ mất đi hồn cốt, chỉ còn lại hình thức.

Nhân bánh gai Hải Dương – Từng lớp đong đầy ký ức

Không chỉ có vỏ đặc biệt, nhân bánh gai Hải Dương cũng được chế biến cầu kỳ, kỹ lưỡng. Đỗ xanh dùng làm nhân phải là loại trồng tại địa phương, nổi tiếng bùi, thơm, hạt mẩy. Đỗ được nấu chín, xay nhuyễn rồi trộn cùng thịt mỡ rim đường, cùi dừa già nạo nhỏ; thêm chút vỏ quýt khô và vừng rang để tạo độ béo và dậy mùi.

Sự hài hòa giữa các nguyên liệu khiến nhân bánh không quá ngọt, không ngấy; mà đậm đà, thấm sâu – Một hương vị không dễ quên. Gạo nếp làm vỏ bánh cũng phải là loại nếp cái hoa vàng, dẻo thơm, trắng mẩy. Dưới bàn tay của người thợ lành nghề; từng chiếc bánh được nắn gói cẩn thận; gói trong lá chuối khô rồi hấp chín đến khi vỏ bánh mềm bóng, mùi thơm lan tỏa

Bánh gai Hải Dương
Bánh gai Hải Dương – ngọt ngào truyền thống, đậm đà tình quê ( Ảnh internet )

Làng nghề Ninh Giang – Nơi giữ hồn truyền thống

Nhắc đến bánh gai Hải Dương, không thể không nói tới làng nghề truyền thống ở Ninh Giang, nơi được coi là cái nôi của món bánh trứ danh này. Tại đây, nghề làm bánh đã ăn sâu vào đời sống người dân. Trẻ nhỏ lớn lên trong mùi thơm của lá gai luộc, tiếng giã bột rộn ràng mỗi sáng. Người lớn truyền nghề cho nhau như truyền lửa – Không cần sách vở, chỉ cần đôi mắt tinh; đôi tay khéo và trái tim yêu nghề.

Vào mỗi dịp lễ Tết; cưới hỏi, giỗ chạp hay rằm tháng Giêng; bánh gai lại hiện diện trên bàn thờ tổ tiên; trong mâm cỗ gia đình, hay theo chân người dân làm quà biếu đầy tình nghĩa. Chiếc bánh không chỉ là món ăn, mà là một phần của văn hóa sống.

Thức quà của sự thủy chung và mộc mạc

Dẫu thời gian trôi qua; dẫu bao món ăn hiện đại du nhập, thì bánh gai Hải Dương vẫn giữ nguyên giá trị; bởi nó mang theo nhiều hơn là vị ngọt. Người Hải Dương làm bánh không ồn ào, không phô trương. Từng chiếc bánh là tấm lòng, là ký ức, là lời nhắn gửi của quê hương đến người xa quê. Có lẽ bởi thế; người đi xa chỉ cần cầm một chiếc bánh gai trong tay; là bao nỗi nhớ ùa về – Nhớ mẹ già bên bếp lửa gói bánh, nhớ mảnh vườn nhỏ sau nhà, nhớ tiếng gọi nhau râm ran trong mùa vụ.

Không ít du khách khi qua Hải Dương, dù chỉ dừng lại đôi giờ; vẫn muốn mang theo một ít bánh gai về làm quà. Họ không chỉ mua bánh – Họ mang về một mảnh hồn quê; một hương vị không thể tìm thấy ở nơi nào khác.

Bánh gai Hải Dương – Hương quê níu chân người xa xứ
Bánh gai – món quà mộc mạc mang hồn quê xứ Đông ( Ảnh internet ).

Bánh gai Hải Dương – Gắn kết quá khứ và hiện tại

Ngày nay; bánh gai Hải Dương không chỉ hiện diện ở các chợ quê; mà còn có mặt trong các siêu thị, cửa hàng đặc sản, thậm chí xuất khẩu ra nước ngoài. Dù đi xa đến đâu; chiếc bánh vẫn giữ nguyên công thức cổ truyền, giữ đúng cái chất quê vốn có. Đó là minh chứng cho sức sống bền bỉ của một món ăn tưởng chừng giản dị; nhưng lại sâu sắc và bền lâu đến lạ kỳ.

Bánh gai Hải Dương không cần phải sang trọng để trở nên đáng nhớ. Chính sự giản dị, chân thành; vị ngọt hậu và hơi ấm tình quê đã làm nên giá trị đích thực của món đặc sản này.