Tôi học để làm gì – Câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng đủ sức lay chuyển cả nền giáo dục. Khi việc học không còn là đích đến mà trở thành hành trình khai phá bản thân, chúng ta buộc phải nhìn lại cách con em mình đang được dạy dỗ và dẫn lối.

Trong một buổi phỏng vấn học sinh lớp 9, khi được hỏi: “Em học để làm gì?”, một em nhỏ trả lời rất thản nhiên: “Dạ để thi vào lớp 10.” Câu trả lời tưởng chừng đơn giản ấy lại chính là tiếng chuông cảnh tỉnh cho cả một hệ thống giáo dục đang vận hành như một cỗ máy lập trình – nơi mà mục tiêu học tập bị giới hạn trong các kỳ thi, điểm số và thành tích.

1. Tôi học để làm gì? – Khi học trở thành một cuộc đua… không đích đến

Ở Việt Nam, không khó để bắt gặp hình ảnh những đứa trẻ oằn mình học thêm từ sáng đến tối, ba mẹ nơm nớp lo con “tụt lại phía sau”. Trường học dường như đã trở thành nơi để “luyện công” hơn là nơi để khám phá, sáng tạo và phát triển bản thân. Từ những năm tiểu học đến khi bước chân vào giảng đường, nhiều học sinh vẫn đang học trong tâm thế lo toan — lo làm hài lòng cha mẹ, lo vượt qua kỳ thi, và lo không tụt lại giữa những chuẩn mực được vạch sẵn..

Vậy học để làm gì? Có phải chỉ để:

  • Vượt qua kỳ thi?
  • Có tấm bằng?
  • Xin được việc?

Nếu học chỉ để kiếm một công việc ổn định, vậy tại sao vẫn có cả một thế hệ người lớn mang trong mình cảm giác lạc lõng, chông chênh — dù đã có bằng cấp, có việc làm, nhưng không rõ mình đang sống vì điều gì?

2. Học không phải để thi – Học là để hiểu chính mình

Câu hỏi “Tôi học để làm gì?” là một câu hỏi nhỏ nhưng đủ sức mở ra cả một cuộc đối thoại lớn về cách chúng ta đang dạy và học trong thế giới hiện đại. Học không chỉ là tích lũy kiến thức, mà là hành trình tự khám phá:

  • Hiểu mình là ai
  • Mình yêu thích điều gì
  • Giá trị mình có thể tạo ra là gì

Khi việc học không gắn liền với một lý tưởng hay mục tiêu rõ ràng, học sinh sẽ dễ lạc lối trong chính hành trình trưởng thành của mình. Chúng ta cần học để trở thành người tự chủ, biết lựa chọn, biết phản biện, biết ứng xử và thích nghi – những kỹ năng đang ngày càng trở nên cấp thiết trong thế kỷ 21 đầy biến động.

3. Giáo dục hiện tại: Đang dạy cái cần hay cái có?

Một nghịch lý đang diễn ra: thế giới thay đổi từng ngày với AI, công nghệ, tự động hóa… nhưng chương trình giáo dục vẫn chủ yếu tập trung vào việc nhồi nhét kiến thức hàn lâm, ít tính thực tiễn.

Phụ huynh đầu tư tiền bạc và công sức để con theo học những môn “hot”, trung tâm danh tiếng, nhưng có bao giờ dừng lại và hỏi: Liệu con có đang học điều con thực sự cần?

Tại sao không dạy trẻ kỹ năng quản lý cảm xúc, giao tiếp, hợp tác, sáng tạo – những năng lực nền tảng giúp con tồn tại và phát triển trong tương lai? Học sinh được học đạo đức, nhưng lại không biết cách xử lý một mâu thuẫn trong cuộc sống. Học văn, nhưng lại ngại mở lòng, e sợ bộc lộ suy nghĩ thật, như thể ngôn từ chỉ là công cụ để đạt được mục tiêu, chứ không phải để tự do thể hiện chính mình. Học lý, hóa, nhưng không biết ứng dụng chúng vào cuộc sống hàng ngày.

Vậy thì, rốt cuộc, tôi học để làm gì?

4. Phụ huynh: Người đồng hành hay người áp đặt?

Thay vì hỏi "Con học được bao nhiêu điểm hôm nay?", thử hỏi "Con thấy hôm nay học điều gì mới?"
Thay vì hỏi “Con học được bao nhiêu điểm hôm nay?”, thử hỏi “Con thấy hôm nay học điều gì mới?”. (Ảnh: minhhoa)

Một số phụ huynh vô tình quên rằng, mặc dù họ luôn mong muốn điều tốt nhất cho con, nhưng đôi khi chính con mới là người biết rõ nhất những gì mình cần. Từ đó, họ vạch sẵn một lộ trình học tập – từ trường lớp, ngành học cho đến nghề nghiệp tương lai – mà con chỉ việc tuân theo. Nhưng mỗi đứa trẻ là một thế giới riêng biệt. Không phải đứa trẻ nào học giỏi Toán cũng sẽ trở thành kỹ sư. Việc nói giỏi chưa đủ để làm luật sư, bởi nghề này đòi hỏi không chỉ tài ăn nói mà còn phải có sự thấu hiểu pháp lý và khả năng làm việc dưới áp lực thực tế.

  • Thay vì hỏi “Con học được bao nhiêu điểm hôm nay?”, thử hỏi “Con thấy hôm nay học điều gì mới?” – một câu hỏi giản đơn nhưng có thể mở ra những cơ hội lớn trong việc nuôi dưỡng sự tò mò và đam mê học hỏi.
  • Thay vì ép con học theo chuẩn mực, tại sao không cùng con khám phá chính tiềm năng của mình?

Nền giáo dục hiệu quả phải bắt nguồn từ câu hỏi “Tôi học để làm gì?” được đặt ra không chỉ bởi học sinh mà còn từ phụ huynh, nhà trường và xã hội, với mục đích không phải là so sánh thành tích, mà là giúp mỗi người nhận ra giá trị và năng lực tiềm ẩn bên trong.

5. Tái định nghĩa việc học: Từ học để thi sang học để sống

Học để biết. Học để làm. Học để cùng chung sống. Học để trở thành chính mình. Bốn trụ cột giáo dục UNESCO từng nêu ra không bao giờ lỗi thời. Nhưng để hiện thực hóa điều đó, cần một cuộc cách mạng trong tư duy dạy và học:

  • Học sinh cần được học cách học, không chỉ học thuộc lòng.
  • Giáo viên cần đóng vai trò người hướng dẫn, không phải người truyền đạt.
  • Phụ huynh cần đồng hành, không kiểm soát.
    Khi học tập trở thành một hành trình khám phá bản thân, mỗi đứa trẻ sẽ có cơ hội phát triển theo cách riêng của mình – thay vì bị nhồi vào cùng một khuôn mẫu “thành công”.

6. Vậy rốt cuộc, tôi học để làm gì?

  • Tôi học không chỉ để có việc làm, mà để có khả năng tự làm việc mình yêu.
  • Tôi học để hiểu thế giới, và hiểu chính tôi trong thế giới ấy.
  • Tôi học để không bị lạc lối trong những lời hứa hẹn ngọt ngào, để giữ vững cái tôi, không tham gia vào những cuộc đua mà mình không chọn.
  • Tôi học để được sống một cuộc đời có ý thức, có mục tiêu và có giá trị.
  • Đã đến lúc chúng ta ngừng đặt câu hỏi “Con học để thi môn gì?”, vì việc học không chỉ đơn giản là vượt qua kỳ thi, mà là hành trình khám phá và phát triển bản thân.
  • Giáo dục không nên là con đường một chiều. Mỗi học sinh cần được quyền đặt câu hỏi, quyền lựa chọn và quyền sai. Câu hỏi “Tôi học để làm gì?” Đây không phải là sự nghi ngờ, mà là lời kêu gọi tất cả – từ nhà trường, cha mẹ đến học sinh – hãy cùng nhau tạo ra một định nghĩa mới cho việc học, phù hợp với thời đại và nhu cầu thực tế.

Bởi vì, khi con người nhận ra lý do thực sự đằng sau việc học, họ sẽ không còn gì có thể ngăn cản bước tiến trên con đường trưởng thành của mình.

Nguồn: Sưu tầm