Không tranh lời bề trên không chỉ là nguyên tắc ứng xử trong gia đình xưa; mà còn là gốc rễ của đạo lý làm người, giữ gìn sự tôn kính; hiếu thảo và nền nếp gia phong của người Việt. Trong thời đại mà nhiều giá trị truyền thống đang dần phai nhạt; việc phục hồi và gìn giữ lối sống này chính là cách bảo vệ mái ấm gia đình; đồng thời củng cố nền tảng đạo đức trong xã hội hiện đại.

Không tranh lời bề trên – Một đạo lý sống đậm chất Việt

Từ thuở ấu thơ, trẻ em Việt Nam đã được dạy rằng: “Lời cha mẹ là khuôn vàng thước ngọc”, “ăn nói phải lễ phép”, “dạ thưa mới là con ngoan”. Trong mỗi nếp nhà xưa, không tranh lời bề trên là nguyên tắc sống bất di bất dịch. Khi cha mẹ, ông bà nói, con cháu tuyệt đối không cắt ngang; không cãi lại, dù có oan ức cũng chỉ biết cúi đầu, chảy nước mắt mà ngậm ngùi chịu đựng.

Sự nhún nhường ấy không phải là yếu đuối; mà là biểu hiện của lòng hiếu kính và trật tự gia đình. Bề trên không chỉ là người lớn về tuổi tác; mà còn là người gánh vác vai trò dẫn dắt, giáo dục. Lắng nghe lời bề trên là học cách sống; cách giữ gìn nếp nhà, giữ mối hòa khí trong gia tộc.

Không tranh lời bề trên – Giữ yên tiếng nhà, bền gốc rễ đạo

Người xưa quan niệm, lời nói mang theo khí chất. Tranh lời sinh động, động sinh loạn. Một gia đình nếu ai cũng tranh đúng; ai cũng cố hơn; thì tiếng nhà sẽ lạc, tình thân rạn nứt. Trái lại, một lời nhún nhường; một tiếng “vâng ạ” đúng lúc lại có thể giữ cho không khí gia đình được ấm êm; thuận hòa.

Không tranh lời bề trên: Gìn giữ gia phong, nuôi dưỡng đạo lý Việt
Không tranh lời bề trên – Chìa khóa xây dựng gia đình thuận hòa ( Ảnh internet ).

Khi còn sống, ông nội tôi thường nhắc: “Trong nhà, tiếng nói của người lớn là tiếng đạo lý; không phải để phản bác mà để ghi tâm.” Tôi từng chứng kiến bác cả – Con trưởng trong nhà – Khi bị cha nhắc nhở về cách dạy con; vẫn cúi đầu thưa: “Dạ, con xin nghe lời thầy dạy.” Dù sau đó có chỉnh sửa cách riêng; nhưng trước mặt cha, bác không hề tranh cãi; giữ trọn lòng kính trọng. Đó chính là cái “gốc rễ đạo” trong mỗi mái nhà Việt.

Khi lễ nghĩa lùi bước: Hệ lụy của việc tranh lời bề trên

Đáng tiếc rằng, ngày nay, trong không ít gia đình hiện đại; truyền thống không tranh lời bề trên đã bị xem nhẹ. Cha mẹ nói, con cái cãi lại; ông bà nhắc nhở; cháu gắt gỏng phản ứng. Có người cho rằng thời nay phải dân chủ; phải thẳng thắn, nhưng thẳng không có nghĩa là thô, là bất kính.

Việc con cháu tranh lời; phủ nhận vai trò của người đi trước khiến gia phong bị lung lay; sự tôn nghiêm trong gia đình bị phá vỡ. Từ đó, mối quan hệ trong nhà trở nên căng thẳng; dễ đổ vỡ, làm mất đi chốn bình yên vốn là gốc rễ để con người lớn lên vững vàng.
Không ít cuộc cãi vã gia đình hôm nay bắt nguồn từ việc thiếu tôn trọng lẫn nhau; nhất là sự xao nhãng vai vế, trật tự trên dưới. Trong bữa cơm, trong sinh hoạt thường ngày; khi mọi người không còn giữ ý, giữ lời, thì tiếng nhà dần nhạt đi; nhường chỗ cho sự lạnh lùng, thậm chí đối đầu.

Không tranh lời bề trên – Chìa khóa xây dựng gia đình thuận hòa

Giữ được tinh thần không tranh lời bề trên chính là giữ được nền nếp. Đó là cách nuôi dưỡng sự hòa thuận; êm ấm và đoàn kết trong từng gia đình Việt. Khi người lớn được tôn trọng; con cháu biết lắng nghe, thì trong nhà sẽ có tiếng cười; có sự đồng cảm và chia sẻ.

Điều này không đồng nghĩa với việc im lặng trước cái sai. Góp ý, đối thoại là cần thiết, nhưng cần lựa lời, lựa lúc. Thay vì tranh cãi, hãy nhẹ nhàng đối thoại sau khi đã lắng nghe đầy đủ. Lễ nghĩa đi trước, tình cảm theo sau – Đó chính là bản lĩnh văn hóa của người có học, có đạo.

Không tranh lời bề trên: Gìn giữ gia phong, nuôi dưỡng đạo lý Việt
Không tranh lời bề trên – Dựng lại nếp cũ cho thời mới ( Ảnh internet ).

Giới trẻ ngày nay càng cần học lại nghệ thuật này: kính mà không sợ; nói mà không tranh; góp lời chứ không hơn thua. Chỉ khi mỗi người biết giữ lễ trong lời ăn tiếng nói; biết “thưa dạ” với bề trên và “nhường nhịn” với người dưới; thì mới xây dựng được một gia đình bền vững, một xã hội có nền tảng đạo đức.

Không tranh lời bề trên – Dựng lại nếp cũ cho thời mới

Trong guồng quay hiện đại; nhiều giá trị truyền thống bị xem là lỗi thời. Nhưng sự thật là, gia đình muốn hạnh phúc; xã hội muốn yên bình, thì đạo lý truyền thống không thể lãng quên. Trong đó, tinh thần không tranh lời bề trên cần được khơi lại; không chỉ trong lời nói, mà trong cả cách sống, cách nghĩ của mỗi người.

Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ: Chậm lại khi muốn phản ứng; lắng nghe trước khi trả lời; lễ phép trong mỗi câu nói với cha mẹ, ông bà. Chính từ những điều tưởng nhỏ ấy, gia đình sẽ giữ được tiếng nhà yên ấm – Như mái đình giữ hồn làng giữa bao mùa gió giông.

Tóm lại, không tranh lời bề trên không phải là sự khuất phục; mà là cách ứng xử có văn hóa, có đạo lý. Trong thời đại đầy biến động, khi các giá trị bị đặt lên bàn cân; thì giữ được lễ nghĩa gia đình chính là giữ lấy phần hồn của dân tộc.

“Không tranh lời bề trên” không chỉ là nét đẹp trong ứng xử gia đình truyền thống Việt, mà còn là nền tảng đạo đức giúp gìn giữ hạnh phúc, hòa thuận và đoàn kết trong mỗi gia đình hiện đại.