Trong hành trình làm cha mẹ, việc đưa ra quyết định mỗi ngày là điều không thể tránh khỏi – cũng chính vì thế, sai lầm là điều dễ xảy ra. Đặc biệt, giữa cha mẹ và con cái, mối quan hệ đòi hỏi trách nhiệm, sự tinh tế và thấu hiểu càng khiến những sai sót nhỏ có thể gây ra hậu quả lớn. Dưới đây là 9 lỗi cha mẹ nên tránh khi nuôi dạy con cái, từ đó xây dựng mối quan hệ tích cực và hỗ trợ sự trưởng thành độc lập của con.

9 lỗi cha mẹ nên tránh khi nuôi dạy con cái

1. Đánh đồng con cái với bản thân

Nhiều cha mẹ vì quá đồng cảm mà vô tình xem cảm xúc, kinh nghiệm sống của con là bản sao của mình. Tuy nhiên, mỗi đứa trẻ là một cá thể độc lập, có quyền được va vấp, tự ra quyết định và trải nghiệm. Việc can thiệp quá sâu sẽ khiến trẻ mất khả năng tự lập.

Ví dụ, một người mẹ tức giận khi con gái không được cậu bé mà cô thích đáp lại. Phản ứng của bà như thể chính bà bị từ chối. Đó là sự nhầm lẫn giữa cảm xúc của bản thân và con.

Giải pháp: Nhận thức rằng con bạn không phải là bạn. Tôn trọng ranh giới cảm xúc. Hãy để con được tự trải nghiệm, thất bại và học hỏi.

2. Cá nhân hóa mọi thứ

Trẻ có thể phản ứng tiêu cực, cáu gắt hoặc bướng bỉnh. Cha mẹ đừng vội nghĩ rằng đó là sự từ chối hay ghét bỏ mình. Trên thực tế, trẻ đang giận dữ, căng thẳng hoặc gặp khó khăn trong việc điều tiết cảm xúc – và cha mẹ là nơi an toàn nhất để chúng “xả ra”.

Giải pháp: Đừng hành động chỉ dựa trên cảm xúc bị tổn thương của bản thân. Sau khi con bình tĩnh, hãy trò chuyện, lắng nghe và hướng dẫn.

3. Dự đoán tiêu cực về tương lai của con

Cha mẹ hay lo xa và áp đặt dự đoán tiêu cực như: “Nó sẽ chẳng bao giờ biết tự giác học hành”, “Tính thế này lớn lên làm sao mà thành người”. Đây là dạng “tư duy tai họa” – càng nghĩ càng thấy con bất ổn, trong khi thực tế chưa hẳn vậy.

Giải pháp: Hãy tin rằng con sẽ tiến bộ. Thay vì tạo áp lực, hãy khuyến khích bằng niềm tin và kỳ vọng tích cực.

4. Mất bình tĩnh trước mặt con

Cha mẹ thường quên rằng khả năng kiểm soát cảm xúc của trẻ chưa phát triển hoàn chỉnh. Khi trẻ cãi lại, ăn vạ hay từ chối giúp việc nhà, phản ứng nóng giận của cha mẹ sẽ chỉ khiến vấn đề trầm trọng thêm.

9 lỗi cha mẹ nên tránh khi nuôi dạy con cái
Cha mẹ cần tránh mất bình tĩnh trước mặt con (Ảnh: internet)

Giải pháp: Làm gương về sự bình tĩnh. Giữ thái độ nhẹ nhàng nhưng kiên quyết. Trẻ sẽ học được cách kiểm soát bản thân thông qua quan sát bạn.

5. “Chiến đấu” với con

Trẻ vị thành niên thường muốn thể hiện lập trường, thách thức cha mẹ để khẳng định mình. Nếu bạn cũng rơi vào trạng thái “ăn thua đủ”, cuộc tranh cãi sẽ leo thang.

Giải pháp: Hãy đưa ra lựa chọn thay vì mệnh lệnh. Đàm phán và thỏa thuận trên cơ sở tôn trọng ý kiến con sẽ giúp trẻ học được cách chịu trách nhiệm với quyết định của mình.

6. Thay thế vai trò của người bạn đời

Nhiều phụ huynh cố gắng “lấp chỗ trống” cho bạn đời trong việc dạy con – bằng cách trở nên quá nghiêm khắc hoặc quá nuông chiều. Nhưng điều này dễ gây lệch lạc trong hệ thống giáo dục gia đình, khiến trẻ bị “chơi vơi” giữa hai thái cực.

Giải pháp: Duy trì sự nhất quán trong cách dạy con giữa cha và mẹ. Nếu một người không phối hợp tốt, hãy giữ vai trò ổn định và chờ đợi sự cải thiện thay vì đối đầu hoặc “bù đắp”.

7. Không biết lắng nghe

Lắng nghe là một kỹ năng quan trọng trong nuôi dạy con, nhưng lại bị đánh giá thấp. Cha mẹ thường xuyên rơi vào trạng thái thuyết giảng, ra lệnh mà quên rằng con cần được bộc lộ cảm xúc và ý kiến.

Giải pháp: Dành thời gian im lặng để con chia sẻ. Hỏi những câu như “Con cảm thấy thế nào?”, “Điều gì làm con khó chịu?” thay vì “Tại sao con lại làm vậy?”. Tránh đặt con vào tình huống bị tra hỏi hay tự vệ.

8. Làm thay việc cho con

Tình yêu thương nhiều khi khiến cha mẹ “ôm” hết phần việc của con – từ gấp quần áo đến làm hộ bài tập. Điều này ngăn cản trẻ học cách chịu trách nhiệm và trưởng thành.

Giải pháp: Hãy liệt kê ra những việc bạn đang làm thay con mỗi tuần. Sau đó khoanh tròn những việc trẻ có thể tự làm hoặc cùng làm – rồi để con đảm nhiệm phần của mình. Sự chuyển giao dần dần sẽ giúp trẻ phát triển tính tự lập một cách bền vững.

9 lỗi cha mẹ nên tránh khi nuôi dạy con cái
Cha mẹ cần tránh làm thay việc cho con (Ảnh: internet)

9. Quá nghiêm khắc và không tôn trọng đời tư của con

Đôi khi một chút hài hước, trêu chọc nhẹ nhàng có thể xoa dịu không khí căng thẳng, giúp cha mẹ gần con hơn. Trẻ thích được đùa vui và làm cha mẹ cười. Tuy nhiên, khi cha mẹ kiểm soát thái quá – như theo dõi mạng xã hội, kiểm tra điện thoại, giám sát định vị… – sẽ khiến trẻ mất niềm tin, tìm cách “lách luật”.

Giải pháp: Tôn trọng quyền riêng tư trừ khi thực sự có nguy cơ. Hãy giải thích lý do nếu cần kiểm tra và làm điều đó công khai, minh bạch. Hướng dẫn trẻ cách sử dụng mạng xã hội an toàn thay vì kiểm soát cực đoan.

Nuôi dạy con là một mối quan hệ, không phải một kỹ năng

Làm cha mẹ không phải là việc của những con người hoàn hảo. Ai cũng sẽ mắc lỗi. Điều quan trọng là khả năng nhìn nhận sai lầm, xin lỗi, sửa sai và tiếp tục đồng hành cùng con. Khi bạn tôn trọng và tin tưởng con mình, chúng sẽ cảm nhận được rằng bạn luôn ở bên chúng – ngay cả khi bạn để con có quyền sai lầm.