Áo ngũ thân – Tấm áo cổ truyền từng là quốc phục thời Nguyễn – Không chỉ là trang phục xưa cũ mà còn là di sản sống động chứa đựng đạo lý; ký ức và khí chất dân tộc. Trong nhịp sống hiện đại; khi người ta bắt đầu đi tìm lại cội nguồn; áo ngũ thân trở về như một tiếng vọng ấm áp của truyền thống; gợi nhắc những điều thiêng liêng nhất trong tâm hồn người Việt.

Áo ngũ thân và đạo lý được may thành từng đường chỉ

Từng thân áo; từng chiếc nút trên chiếc áo ấy đều mang hàm nghĩa sâu xa về nhân sinh quan và đạo làm người trong văn hóa Việt. Chiếc áo gồm năm thân vải; trong đó bốn thân trước và sau tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu – Cha mẹ hai bên; còn thân thứ năm nằm khuất bên trong là hình ảnh của người con; gợi lên đạo lý “uống nước nhớ nguồn”; lòng biết ơn tổ tiên.

Không dừng lại ở đó;chiếc áo ấy còn có năm nút cài; đại diện cho ngũ thường trong Nho giáo: Nhân – Lễ – Nghĩa – Trí – Tín. Đây là năm phẩm chất cốt lõi mà con người cần có để sống tử tế; sống đúng mực; Đồng thời, chiếc áo cũng nhắc nhở ta về ngũ luân – Năm mối quan hệ nền tảng của xã hội Việt xưa: vua tôi, cha con, vợ chồng, anh em, bạn bè. Mặc áo ngũ thân là khoác lên mình cả một hệ thống luân lý; một lời cam kết sống không trái đạo.

Áo ngũ thân trong đời sống dân gian và ký ức làng quê

Dù có xuất phát từ cung đình thời Nguyễn; nhưng áo ngũ thân lại từng rất quen thuộc trong đời sống dân dã. Những ai lớn lên ở vùng quê Bắc Bộ,;Trung Bộ đều từng thấy hình ảnh cụ ông; cụ bà mặc chiếc áo ấy trong các dịp lễ Tết; giỗ chạp hay cưới hỏi. Cô dâu mặc áo ngũ thân đỏ, đầu đội khăn vấn, bước đi e lệ; Cụ già đầu bạc mặc áo ngũ thân lam; tay run run chắp trước bàn thờ gia tiên.

Áo ngũ thân
Áo ngũ thân và khí chất người Việt xưa (Ảnh internet)

Trong ký ức nhiều người,;chiếc áo ấy là mùi trầu cay của bà; là hơi ấm bàn tay cha; là dáng mẹ đứng bên thềm đợi con về sau buổi chợ xa. Tấm áo ấy gắn với những chiều giăng khói bếp; với tiếng mõ tụng kinh; với giấc ngủ êm đềm trong lòng bà nội. Nó không chỉ là áo – Nó là quê hương.

Áo ngũ thân và khí chất người Việt xưa

Không khoe da thịt, không ôm sát đường cong cơ thể; chiếc áo ấy mang một vẻ đẹp kín đáo; nhã nhặn, phản ánh tư tưởng sống hàm súc và đoan chính của người Việt xưa. Người mặc áo ấy không chỉ mặc cho mình; mà là mặc cho gia phong; cho danh dự dòng họ; cho phẩm giá người quân tử.

Chiếc áo dài thân rộng; cổ đứng, tay suông ấy dạy con người biết sống chậm; sống có chừng mực. Nó nhắc nhở rằng vẻ đẹp không nằm ở sự phô trương; mà nằm ở cái “nghiêm cẩn mà dịu dàng”; cái khí chất trầm tĩnh mà sâu sắc – như sen vươn lên từ bùn lầy vẫn giữ mình trong sạch.

Áo ngũ thân thức dậy giữa thời hiện đại

Đã từng có lúc; người ta nghĩ rằng áo ngũ thân chỉ còn nằm trong bảo tàng hay ảnh cũ. Nhưng thật mừng, khi những năm gần đây; chiếc áo ấy đã sống lại – Không phải như một món đồ cổ; mà là một di sản văn hóa được tiếp nối một cách tự nguyện và đầy tự hào.

Nhiều nghệ nhân và nhà nghiên cứu văn hóa như Trịnh Bách; Nguyễn Đức Lộc đã góp công lớn trong việc phục dựng áo ngũ thân chuẩn mực. Từ làng nghề Trạch Xá đến những nhóm phục dựng trang phục truyền thống ở Huế; Hội An, Hà Nội…, Người ta đã dệt lại từng sợi vải; cắt lại từng đường may; để chiếc áo sống lại trọn vẹn nhất với hồn cốt của nó.

Áo ngũ thân
Áo ngũ thân – Tấm áo của cội nguồn và tương lai (Ảnh internet)

Giới trẻ ngày nay cũng bắt đầu mặc lạichiếc áo ấy trong ngày Tết, lễ cưới, lễ gia tiên, hay thậm chí chụp ảnh nghệ thuật. Mỗi bức ảnh với chiếc áo ấy không chỉ đẹp về hình thức, mà là một tuyên ngôn âm thầm về sự gìn giữ văn hóa truyền thống.

Áo ngũ thân – Tấm áo của cội nguồn và tương lai

Trong thế giới hôm nay; nơi mà xu hướng thay đổi từng ngày chiếc áo ấy như một cội cây đứng vững giữa gió bão. Nó không ồn ào; không chạy theo thời cuộc; nhưng lại khiến người ta phải dừng lại; suy nghĩ và nhớ về những gì sâu xa nhất trong tâm hồn dân tộc.

Ta có thể không mặc áo ngũ thân mỗi ngày; nhưng chỉ cần trong lòng còn kính cha mẹ; giữ đạo vợ chồng; trọng tình bạn hữu; quý nghĩa anh em và biết ơn tổ tiên – Thì chiếc áo ấy vẫn hiện diện, vẫn sống trong từng hành vi; từng suy nghĩ của người Việt hôm nay.

Áo ngũ thân – Chiếc áo của cha, bóng dáng của tổ tiên; và cũng là chiếc áo của con cháu hôm nay nếu biết trân trọng truyền thống. Bởi mặc lại chiếc áo ấy là mặc lại chính mình – Con người Việt Nam trong cốt cách; trong khí phách và trong tâm hồn.