Tục xông đất đầu năm, hay còn gọi là xông nhà hoặc đạp đất, là một phong tục truyền thống quan trọng trong văn hóa Việt Nam.

Sau thời khắc giao thừa, người Việt tin rằng người đầu tiên bước vào nhà sẽ ảnh hưởng đến vận may của gia đình trong cả năm. Do đó, việc chọn người xông đất phù hợp được coi trọng và chuẩn bị kỹ lưỡng.

Nguồn gốc và ý nghĩa của tục xông đất đầu năm

Tục xông đất xuất phát từ mong muốn có một năm mới nhiều may mắn và hạnh phúc; tránh những điều xui xẻo. Người xưa cho rằng, người xông nhà hợp với gia chủ sẽ mang lại may mắn, tài lộc cho cả năm.

Tiêu chí chọn người xông đất đầu năm

Việc chọn người xông đất thường dựa trên các tiêu chí sau:

Hợp tuổi và mệnh với gia chủ: Người được chọn nên có tuổi và mệnh tương sinh với gia chủ để tăng cường sự hòa hợp và thuận lợi.

Tính cách và đạo đức tốt: Người vui vẻ, đạo đức tốt, thành đạt được tin rằng sẽ mang đến năng lượng tích cực cho gia đình.

Tên gọi mang ý nghĩa tốt đẹp: Những người có tên như Phúc, Lộc, Thọ thường được ưu tiên; vì tên gọi của họ biểu trưng cho những điều may mắn.

Thời điểm và cách thức xông đất đầu năm

Thời điểm xông đất thường diễn ra ngay sau giao thừa hoặc sáng mùng Một Tết. Người xông đất thường ăn mặc chỉnh tề, mang theo quà Tết hoặc lì xì cho trẻ nhỏ; và dành những lời chúc tốt đẹp cho gia chủ. Gia chủ cũng chuẩn bị đón tiếp chu đáo; thể hiện sự hiếu khách và mong muốn một năm mới thuận lợi.

Những điều kiêng kỵ khi xông đất đầu năm

Để đảm bảo may mắn cho cả năm, người Việt thường kiêng kỵ một số điều sau trong tục xông đất:

Tránh người có tang hoặc gia đình có tang: Người có tang được cho là mang đến sự u buồn; không phù hợp cho việc xông đất.

Tránh người có chuyện buồn hoặc kiện tụng: Những người gặp chuyện không may trong năm cũ thường không được chọn để xông đất.

Tránh người có mối quan hệ xung khắc với gia chủ: Để tránh xung đột và bất hòa trong năm mới.

Tục xông đất ở các vùng miền Việt Nam

Mặc dù tục xông đất phổ biến trên khắp Việt Nam; nhưng ở mỗi vùng miền lại có những nét đặc trưng riêng:

Miền Bắc: Người dân thường chọn người xông đất dựa trên tuổi và mệnh hợp với gia chủ; đồng thời coi trọng việc người đó có tính cách vui vẻ, đạo đức tốt.

Miền Trung: Ngoài việc chọn người hợp tuổi, người miền Trung còn chú trọng đến giờ giấc xông đất; thường là sáng sớm mùng Một để đón ánh nắng đầu tiên của năm mới.

Tục xông đất đầu năm: Nét đẹp văn hóa mang lại may mắn cho năm mới
Ngày nay, tục xông đất vẫn được duy trì nhưng đã có những biến đổi nhất định (Ảnh: Ngoisao.vn)

Miền Nam: Người miền Nam thường chọn người xông đất có tên gọi mang ý nghĩa tốt đẹp như Phúc, Lộc, Thọ; với mong muốn mang lại may mắn cho gia đình.

Tục xông đất trong văn hóa các nước Châu Á

Không chỉ riêng Việt Nam, một số quốc gia châu Á cũng có những phong tục tương tự trong dịp năm mới:

Trung Quốc: Người Trung Quốc có tục Khai môn; tức là người đầu tiên bước vào nhà trong năm mới được tin rằng sẽ mang lại vận may cho gia đình.

Hàn Quốc: Trong ngày Tết Seollal, người Hàn Quốc thường thực hiện nghi lễ charye (trà lễ); để tưởng nhớ tổ tiên và mong cầu may mắn cho năm mới.

Nhật Bản: Người Nhật có phong tục “otoshidama”; tức là tặng tiền lì xì cho trẻ em trong dịp năm mới, tượng trưng cho sự may mắn và phát triển.

Biến đổi của tục xông đất trong xã hội hiện đại

Ngày nay, tục xông đất vẫn được duy trì nhưng đã có những biến đổi nhất định. Nhiều gia đình không còn quá coi trọng việc chọn người xông đất mà để mọi việc diễn ra tự nhiên; coi trọng tình cảm và sự chân thành hơn là các yếu tố hình thức. Tuy nhiên, ý nghĩa cầu mong may mắn, hạnh phúc cho năm mới vẫn được giữ gìn và trân trọng.

Tục xông đất đầu năm là một nét đẹp văn hóa truyền thống của người Việt; thể hiện khát vọng về một năm mới an khang, thịnh vượng. Dù xã hội có nhiều thay đổi, phong tục này vẫn giữ được giá trị nhân văn sâu sắc; góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa dân tộc.