Cây bồ công anh: món ăn, vị thuốc cực tốt cho sức khỏe

Cây bồ công anh là loài thực vật phổ biến ở Châu Á và Việt Nam. Tất cả các bộ phận như: rễ, thân, lá và hoa bồ công anh đều là nguyên liệu trong những bài thuốc trị nhiều bệnh rất tốt cho sức khỏe.

Cây bồ công anh có mấy loại?

Ở Việt Nam có một số như: bồ công anh màu vàng, màu trắng, màu tím. Ngoài ra, còn có: Bồ công anh Trung Quốc, cây Chỉ thiên và các tên gọi khác.

Bồ công anh Trung Quốc (bồ công anh lùn)

Bồ công anh Trung Quốc có tên khoa học là Taraxacum officianle, thuộc họ Cúc (Asteraceae), chi Taraxacum G. H. Weber ex Wigg. Trong dân gian còn gọi là loại bồ công anh lùn. Nó thường mọc hoang nhiều và được trồng ở một vài nơi ở nước ta. Đây là loại bồ công anh được các nhà khoa học nghiên cứu chứng minh có tác dụng chữa bệnh, rất tốt cho sức khỏe.

Rễ cây hình trụ, mọc đâm thẳng xuống đất, hoa mọc ở trên cùng, có màu vàng, khi hoa già thì thu lấy hạt. Quả màu nâu đen, có hình bầu dục thuôn hẹp, dài 0,3 – 0,4 cm. Tất cả các bộ phận, như: rễ, lá, thân và hoa của bồ công anh Trung Quốc đều dùng làm thuốc chữa bệnh.

Bồ công anh Việt Nam (bồ công anh cao)

Loại cây này có tên khoa học là Lactuca indica L, thuộc họ cúc (Asteraceae) và chi rau riếp (Lactuca). Nó còn được gọi là diếp hoang, diếp trời, diếp dại, cây rau bồ cóc, múi mác, rau mũi cày… mọc hoang nhiều ở các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung bộ.

Cây cao từ 60 – 100cm; lá mỏng nhăn nheo, hình mũi mác và không có cuống; mặt trên lá màu nâu sẫm, mặt dưới màu nâu nhạt, mép có răng cưa thưa. Thân cây thẳng, đường kính 0,2cm, có mấu mang lá. Bộ phận được dùng chủ yếu là lá và cành.

Cây chỉ thiên

Loại cây này cũng được gọi là cây bồ công anh và có tên khoa học là Elephantopus scarber L, thuộc họ Cúc (Asteraceae).

Loại cây này thường phân bố và mọc nhiều ở các tỉnh phía Nam. Nó có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, giải độc, khoan trung hạ khí, lợi tiểu, tiêu thũng. Thường dùng chữa cảm sốt, ho, họng sưng đau, đau mắt đỏ, tiêu chảy, vàng da, mụn nhọt…

Tuy cả 3 loại trên đều được sử dụng làm rau, làm trà hoặc cây thuốc; nhưng trong đó, loại bồ công anh lùn (bồ công anh Trung Quốc) đã được khoa học nghiên cứu và chứng minh, mới có tác dụng cho sức khỏe và trị được nhiều bệnh.

Công dụng của cây bồ công anh với sức khỏe

Bồ công anh Trung Quốc (bồ công anh lùn) đã được khoa học chứng minh là có tác dụng chữa bệnh. Loại cây này xuất hiện nhiều ở các núi cao, nhưng hiện nay đang được trồng nhiều ở các vùng khác để làm thuốc chữa bệnh.

Theo nghiên cứu, bồ công anh có thành phần dinh dưỡng nhiều hơn hẳn so với nhiều loại rau khác như rau dền, rau diếp và các loại rau thơm khác. Các loại vitamin và chất khoáng như: Sodium, magie, sắt, vitamin A, vitamin B, vitamin C, tinh bột, chất béo đều có trong loại thực vật này.

Cung cấp canxi giúp bảo vệ xương

Bồ công anh có thể mang lại 10% nhu cầu canxi khuyến nghị trong ngày cho cơ thể. Ngoài canxi, bồ công anh còn chứa chất chống oxy hóa như vitamin C và luteolin. Do vậy, việc uống trà hay ăn lá bồ công anh có thể giúp bảo vệ xương khỏi tác hại của gốc tự do, đồng thời ngăn ngừa sâu răng, chứng co thắt cơ, cao huyết áp và thiếu hụt canxi.

Cung cấp vitamin K dồi dào cho cơ thể

Trong bồ công anh chứa một lượng lớn Vitamin K- đây là loại vitamin rất cần thiết đối với cơ thể, bởi nó đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe xương khớp, tim mạch, chống đông máu và giảm nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt, dạ dày, kết tràng, mũi và miệng.

Ngoài ra, nó còn giữ vai trò đảm bảo chức năng của não bộ và thúc đẩy hoạt động trao đổi chất. Vitamin K rất có ích cho phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt nhờ khả năng đông máu.

Giúp thanh lọc gan

Vitamin và chất dinh dưỡng trong bồ công anh, giúp lọc gan và giúp gan hoạt động hiệu quả. Nó còn giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt do khả năng duy trì lượng mật phù hợp. Vitamin C trong bồ công anh giúp giảm sưng, hấp thụ chất khoáng tốt hơn và ngăn ngừa phát triển các loại bệnh.

Tốt cho bệnh nhân tiểu đường

Trà bồ công anh giúp kích thích quá trình sản sinh insulin trong tủy; và giữ lượng đường trong máu ở mức thấp. Loại trà này rất tốt cho bệnh nhân tiểu đường.

Giúp chống nhiễm trùng da

Phần sáp lỏng của cây bồ công anh (khi chạm tay vào thân cây) được chứng minh là có tác dụng sát trùng, trừ sâu và diệt nấm; loại bỏ vi khuẩn trên làn da. Sáp bồ công anh còn dùng để giảm ngứa hay kích thích do chàm; bệnh ecpet mảng tròn; vảy nến và nhiễm trùng da.

Cây bồ công anh giàu chất chống oxy hóa

Trong bồ công anh chứa nhiều chất chống oxy hóa; đây là chất giúp ngăn ngừa các loại tổn thương tế bào; đặc biệt là các tổn thương do gốc tự do gây ra. Cơ thể sử dụng chất chống oxy hóa này để đánh bại sự phá hủy gốc tự do – ( gốc tự do là tác nhân gây nhiều nguy hiểm cho mô cơ thể và liên kết với ung thư; khiến cơ thể lão hóa nhanh chóng).

Nhiều chất xơ, tốt cho hệ tiêu hóa

Bồ công anh chứa nhiều chất xơ, đây là thành phần giúp hệ tiêu hóa và sức khỏe đường ruột khỏe mạnh. Chất xơ giúp vận chuyển thức ăn qua đường tiêu hóa, giúp tối ưu quá trình hoạt động. Chất xơ còn có tác dụng chống táo bón vì khi vào ruột chất xơ hút nhiều dịch, tăng khối lượng của phân và kích thích để tống phân ra ngoài.

Cây bồ công anh rất giàu vitamin A

Vitamin A là chất chống oxy hóa, giúp giảm sưng bằng cách chống lại sự phá hủy gốc tự do. Nó còn hỗ trợ hệ miễn dịch, cải thiện sức khỏe da và ngăn ngừa ung thư Một ly trà bồ công anh chứa 100% giá trị vitamin A hằng ngày cho cơ thể; vì vậy, chỉ cần mỗi ngày bạn cung cấp cho cơ thể một tách trà bồ công anh, sẽ giúp ngăn ngừa lão hóa nhanh, viêm đường hô hấp hay cải thiện mắt vô cùng hiệu quả.

Tác dụng lợi tiểu của bồ công anh

Rễ cây bồ công anh giúp lợi tiểu tự nhiên, giúp giảm axit uric và kích thích quá trình sản xuất nước tiểu, chống nhiễm khuẩn trong đường tiêu hóa rất tốt và có lợi cho cơ quan sinh sản. Nó còn giúp hỗ trợ hệ miễn dịch, duy trì lượng đường trong máu ổn định; giảm ợ nóng và các vấn đề tiêu hóa khác.

Đối với bệnh nhân có nguy cơ ung thư bàng quang, việc sử dụng bồ công anh thường xuyên giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh nhờ tác dụng lợi tiểu của loài thực vật này. Lượng nước tiểu được bài tiết ra tăng sẽ giúp loại bỏ chất độc hại bên trong cơ thể; và không tích tụ ở bàng quang, từ đó giảm nguy cơ ung thư.

Giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiết niệu

Trà bồ công anh giúp ngăn ngừa nhiễm trùng đừng tiết niệu cũng như các chứng rối loạn bàng quang, các vấn đề ở thận và nang ở cơ quan sinh sản. Khi uống hỗn hợp rễ và lá cây bồ công anh cùng với thảo dược uva ursi, sẽ giúp giảm nhiễm trùng đường tiết niệu ở phụ nữ. Sự kết hợp này là nhờ khả năng tiêu diệt vi khuẩn của thảo dược uva ursi và tác dụng lợi tiểu, chống viêm của bồ công anh.

Bài thuốc từ cây bồ công anh

Trong dân gian, bồ công anh được sử dụng để tiêu độc, chữa bệnh sưng vú, tắc tia sữa, mụn nhọt đang sưng mủ, chữa bệnh đau dạ dày, ăn kém tiêu viêm bàng quang. Chữa chứng lở loét lâu ngày, rắn, bọ cạp cắn. Điều trị viêm kết mạc cấp tính; chữa ung độc, sưng tấy cấp tính,chữa chứng táo bón, nhuận tràng, viêm amidan, điều trị viêm ruột thừa, viêm gan cấp tính, rối loạn gan mật; hỗ trợ điều trị bệnh gout…

Sử dụng tươi hoặc khô đều được, tùy thuộc vào mục đích sử dụng của người bệnh.

Chữa tắc tia sữa

Chữa sưng vú, tắc tia sữa: dùng 20 – 40g lá cây bồ công anh tươi, rửa sạch, thêm ít muối, giã nát, vắt lấy nước uống; bã đắp lên chỗ vú sưng đau, ngày 1 – 2 lần. Hoặc bồ công anh 120g, sài đất 80g, lá quýt hôi 40g, nước 60ml sắc còn 200ml, chia 2 lần uống sáng và tối.

Chữa viêm tuyến vú, tắc tia sữa: Bồ công anh 30 – 50 g tươi, giã nát vắt lấy nước cốt uống; bã đắp lên vú.

Trị mụn, làm trắng da

Trong lá bồ công anh có chứa chất kháng viêm và chống oxy hóa, có tác dụng trị mụn và làm trắng da vô cùng hiệu quả.

Bài thuốc 1: dùng cây bồ công anh 40g, bèo cái 50g, sài đất 20g. Tất cả cho vào sắc cùng nhau, uống ngày một thang.

Bài thuốc 2: dùng 10 – 15g lá khô dạng thuốc sắc. Dùng 20 – 40g lá tươi giã với ít muối, vắt nước cốt uống, bã đắp chỗ viêm tấy, mụn nhọt.

Chữa bệnh dạ dày

Trị viêm loét dạ dày tá tràng: cây bồ công anh 40g, lá khôi, nghệ vàng 20g, mai mực 10g, cam thảo 5 g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa đau dạ dày: cây bồ công anh 20g, lá Khôi 15g, lá Khổ sâm 10g, nước 300ml, đun sôi 15 phút; thêm chút đường đủ ngọt, uống 1 ngày 1 thang. Uống đợt 10 ngày, nghỉ 3 ngày rồi uống tiếp, uống đến khi khỏi bệnh.

Chữa mắt đau sưng đỏ

Bồ công anh 40g, dành dành 12g. Sắc uống ngày một thang.

Trị viêm họng

Bồ công 40g, kim ngân hoa 20g, cam thảo nam 10g. Sắc uống ngày một thang.

Chữa viêm phổi, phế quản

Cây bồ công anh 40g, vỏ rễ dâu 20g, hạt tía tô 10g, kim ngân hoa 20g, cam thảo nam 10g. Sắc uống ngày một thang.

Món ăn, đồ uống chế biến từ cây bồ công anh

Không chỉ được sử dụng trong các bài thuốc chữa bệnh; bồ công anh còn được sử dụng làm món ăn, đồ uống rất tốt cho sức khỏe.

Món rau bồ công anh xào tỏi

Để thực hiện món bồ công anh xào tỏi thơm và hấp dẫn, cần chuẩn bị: lá bồ công anh, tỏi, chanh tươi, gia vị: mắm, đường, hạt nêm, dầu ăn.

Cách làm: lá bồ công anh rửa sạch để ráo. Tỏi bóc vỏ đập dập, cho vào chảo mỡ đun già, phi cho thơm vàng tỏi; rồi cho lá bồ công anh vào xào, vặn lửa to, đảo nhanh tay; tiếp đến cho 1 thìa cà phê mắm, 1 thìa ăn cơm hạt nêm, 2 thìa cà phê đường vào xào cùng.

Đảo đều lại trong khoảng 3 – 5 phút, (không nên xào quá lâu vì sẽ làm mất hết chất dinh dưỡng có trong rau). Sau đó tắt bếp, cho rau ra đĩa, vắt chanh và dùng đũa đảo đều tay. (Ngoài ra, bạn có thể thêm một chút ớt hoặc hành tây xắt nhỏ nếu bạn muốn). Món ăn đã được hoàn thành rồi.

Salad bồ công anh

Lá bồ công anh rửa sạch, cắt khúc vừa ăn. Sau đó, trộn bột ớt, tỏi băm, đường, nước tương, giấm đã hòa quyện; rồi cho vào phần lá bồ công anh, trộn đều là có món salad hấp dẫn rồi.

Loại rau này có vị hơi đắng, phù hợp để hòa trộn với các loại rau củ khác. Bạn có thể trộn chung với bông cải xanh để tạo một món ăn ngon miệng. Cả hai loại thực vật này đều chứa nhiều chất xơ và vitamin C, rất tốt cho các hoạt động của cơ thể.

Trà cây bồ công anh

Trà lá bồ công anh: Hái vài lá cây bồ công anh vào sáng sớm; rửa sạch thái nhỏ cho trà vào ly. Sau đó đổ nước sôi vào hãm trong 5-10 phút là bạn đã có ly trà lá bồ công anh tươi ngon rồi. Nếu phơi khô rồi rang hoặc sấy thì trà sẽ thơm ngon và để được lâu hơn.

Trà hoa bồ công anh: Lấy 6- 8 bông hoa bồ công anh, 350 ml nước sôi. Mật ong hoặc đường tùy khẩu vị. Rót nước sôi ngập hoa và đậy kín khoảng 5 phút. Thêm chút mật ong hoặc đường. (nên ưu tiên sử dụng mật ong vì mật tốt cho sức khỏe hơn đường).

Trà rễ bồ công anh: Dùng 30g rễ bồ công anh khô, 5g gừng thái lát, 1 hạt thảo quả cùng 350ml nước. Mật ong hoặc đường tùy khẩu vị. Trộn tất cả nguyên liệu trên (trừ đường hay mật ong) và cho nước vào; đem đun sôi trong 5 – 10 phút. Sau đó, lọc lấy nước, thêm đường hoặc mật ong để uống.

Nếu phơi khô rồi rang hoặc sấy rễ, thì trà sẽ thơm ngon và để được lâu hơn. Uống trà rễ bồ công anh giúp thúc đẩy quá trình hoạt động của gan; và cải thiện chức năng hệ miễn dịch hiệu quả.

Nước ép bồ công anh

Nguyên liệu : 1 bó lớn bồ công anh, 1 nhánh gừng tươi, 1 quả chanh tươi, ½ quả dứa, 1 quả táo. Rửa sạch tất cả nguyên liệu, rồi cho tất cả vào máy ép hoa quả, lấy nước cốt; khuấy đều và thưởng thức. Đây là loại nước uống tuyệt vời giúp tăng cường hệ miễn dịch ,bổ máu, bổ gan tuyệt vời cho cơ thể.

Lưu ý khi sử dụng cây bồ công anh

Bệnh nhân không mắc chứng khí trệ, không sưng nóng thì không được dùng bồ công anh. Cơ thể gầy còm, già yếu tân dịch kém; trẻ em dưới 6 tuổi khi dùng phải cân nhắc liều lượng.

Kiêng kỵ: Khi đang dùng bồ công anh để chữa bệnh thì không ăn rau muống, đỗ xanh, cay, rượu, bia; vì sẽ làm mất tác dụng của thuốc hoặc phản tác dụng.

Cách trồng và chăm sóc cây bồ công anh

Trồng bồ công anh rất đơn giản, bạn có thể tận dụng thùng xốp, chậu… hoặc mảnh đất trống trong vườn để trồng. Nếu dùng chậu thì nên chọn chậu có đường kính từ 50cm trở lên; có lỗ thoát nước để cây phát triển tốt; vì lá của bồ công anh nằm rạp xuống mặt đất khi cây lớn; và đường kính bao phủ của lá cây trung bình khoảng 45cm diện tích đất.

Bồ công anh không phải loại cây kén đất, nên có thể trồng bằng nhiều loại đất khác nhau. Bạn có thể mua đất sẵn hoặc dùng đất trộn phân bò, phân gà, phân trùn quế, vỏ trấu, xơ dừa, than bùn, mùn hữu cơ… Nên bón lót với vôi rồi phơi ải từ 15 – 20 ngày trước trồng để xử lý các mầm bệnh có trong đất. Bồ công anh thường được trồng bằng hạt. Hạt giống có bán ở các cửa hàng nông sản, giống cây trồng…

Cách trồng cây bồ công anh

Hạt giống bồ công anh rất dễ nảy mầm; nên không cần ngâm ủ mà có thể gieo trực tiếp vào đất. Trước khi gieo, bạn có thể cắt bớt lông trên hạt để tránh hạt bị gió thổi bay. Hạt gieo cách nhau từ 15 – 25cm hoặc xa hơn.

Sau khi gieo, dùng 1 ít đất phủ nhẹ lên trên; rồi tưới nước vào chậu để tạo độ ẩm cho hạt nảy mầm.

• Cách trồng rau không cần đất tại nhà dễ thực hiện

Cách chăm sóc bồ công anh

Nếu gieo mùa khô, bạn cần thường xuyên tới tưới giữ ẩm cho cây. Còn mùa mưa, nhớ chú ý thoát nước thường xuyên để tránh bị úng. Sau khi trồng được khoảng 15 ngày, thì bón lót đợt 1 cho cây bằng phân hữu cơ; phân dê, phân bò, phân trùn quế…

Sau đó, cứ khoảng 20 – 30 ngày bón đợt tiếp theo. Ngoài việc bón phân, khi cây phát triển hơn, nên cắt tỉa cành lá dài; và làm cỏ cho cây để bồ công anh có thể phát triển tốt.

Nhớ là chỉ dùng phân hữu cơ để chăm sóc cây bồ công anh thôi nhé! Tuyệt đối không dùng phân hóa học; vì sẽ không tốt khi sử dụng cây bồ công anh để trị bệnh và chế biến món ăn.

Bồ công anh dễ trồng, hoa lại đẹp; mà còn đa tác dụng trong trị bệnh và làm đồ uống món ăn; bạn hãy bổ sung trong vườn nhà loại cây này nhé!

• Rau lang: được mệnh danh là “rau trường thọ”
• Trứng gà ngải cứu: bài thuốc quý cho sức khỏe phụ nữ
• Cải cúc – “rau Hoàng đế” trị bách bệnh
• Thực phẩm tốt cho sức khỏe, ít bệnh tật, bạn có ăn thường xuyên

.