Tục treo câu đối trong nhà thờ họ không chỉ là biểu hiện của mỹ thuật dân gian mà còn là minh chứng sống động cho đạo lý ngàn đời của người Việt: “uống nước nhớ nguồn, thờ cha kính mẹ, giữ gìn gia phong”. Trải qua bao biến thiên lịch sử, phong tục ấy vẫn lặng lẽ được gìn giữ, như một mạch ngầm thiêng liêng chảy trong huyết quản của bao thế hệ con cháu.
- Một tay phụ Mẹ – Nên nghĩa từ ký ức thơ
- Nữ tắc tam tòng – đạo nghĩa truyền thống giữ ấm nếp nhà
- Thực phẩm giảm cân – Góc nhìn khoa học và ứng dụng trong ẩm thực Việt
Xem nhanh
Tục treo câu đối – Không gian tâm linh mang hồn cốt dòng tộc
Từ lâu đời, trong văn hóa người Việt; nhà thờ họ là nơi thiêng liêng thờ tự tổ tiên và là biểu tượng gắn kết các thế hệ. Tại đây, tục treo câu đối và hoành phi đã trở thành một phần không thể thiếu; thể hiện rõ nét tinh thần trọng lễ nghĩa, hướng về nguồn cội.
Trong không gian thờ tự; hoành phi thường được treo chính giữa; cao nhất, với dòng chữ Hán hoặc Nôm được viết trang trọng như: “Tổ đức lưu phương; Phúc đức thâm hậu hay “Nguyễn tộc từ đường”. Hai bên là đôi câu đối cân xứng; chạm khắc tinh xảo, mang ý nghĩa ca ngợi công đức tổ tiên và răn dạy con cháu.
Dưới ánh nến chập chờn; làn khói trầm bảng lảng, từng con chữ trên câu đối như có linh hồn; truyền đi thông điệp của bao đời người đi trước.
Tục treo câu đối – Biểu hiện của đạo lý và giáo dục gia phong
Câu đối không chỉ là vật trang trí; mà là bản tuyên ngôn bất thành văn về đạo hiếu và gia phong của dòng họ. Nội dung câu đối thường đề cao chữ Hiếu; chữ Nhân, khuyến khích lòng trung nghĩa; nhắc nhở con cháu sống có đạo lý.
Tục treo câu đối vì thế mà không thể thiếu trong mỗi dịp lễ giỗ, Tết đến xuân về; hay khi con cháu về tề tựu bên bàn thờ tổ. Đó là những khoảnh khắc thiêng liêng khi hậu thế đứng lặng đọc câu đối; lòng thành kính hướng về tổ tiên; đồng thời thấm nhuần đạo nghĩa truyền đời.
Tục treo câu đối – Giao hòa giữa tâm linh và thẩm mỹ
Không chỉ mang nội dung sâu sắc, tục treo câu đối còn chứa đựng giá trị nghệ thuật cao. Chữ viết thường là thư pháp Hán Nôm với các lối chữ chân; hành, thảo uyển chuyển, được khắc tay hoặc viết lên gỗ, tre, lụa. Gỗ dùng để làm hoành phi; câu đối thường là gỗ mít, gỗ dổi – Thơm lâu, không cong vênh; bền với thời gian.
Các làng nghề truyền thống như Sơn Đồng (Hà Nội), Chàng Sơn (Thạch Thất); hay làng Đồng Kỵ (Bắc Ninh) vẫn còn giữ được kỹ nghệ chế tác hoành phi câu đối công phu. Hoa văn thường là rồng, phượng, hoa sen, mây cuốn – Biểu tượng cho sự cao quý, trường tồn và thanh tịnh.
Mỗi bộ câu đối là kết tinh giữa tâm – Tài – Đức của người làm và người đặt làm. Vì thế, treo câu đối không chỉ là hình thức thể hiện mỹ thuật mà còn là tâm linh; là lòng thành, là di sản tinh thần của cả một dòng tộc.
Tục treo câu đối – Sợi dây nối quá khứ với hiện tại
Trong nhịp sống hiện đại, nhiều người có thể quên đi lễ nghi xưa; nhưng ở nhiều vùng quê Việt Nam, treo câu đối vẫn được trân trọng giữ gìn. Đặc biệt, trong những dịp dựng lại nhà thờ họ; khánh thành từ đường hay mừng đại thọ; việc đặt làm hoành phi và câu đối mới được xem như một nghi lễ trọng thể; thể hiện sự tiếp nối truyền thống.
Giới trẻ ngày nay, dù sinh sống ở thành thị hay nước ngoài; khi trở về quê dịp lễ Tết, đứng trước bàn thờ tổ tiên; đọc câu đối cha ông để lại; lại thấy mình được kết nối với cội nguồn – Nơi bắt đầu của máu mủ, yêu thương và đạo hiếu.
Tục treo câu đối – Giữ lấy nếp nhà, giữ lấy hồn dân tộc
Tục treo câu đối trong nhà thờ họ không chỉ mang ý nghĩa thẩm mỹ hay tâm linh; mà còn là biểu hiện sâu sắc của bản sắc dân tộc Việt Nam. Đó là cách ông cha ta đã gửi gắm những chuẩn mực đạo đức; cách đối nhân xử thế; và khát vọng gìn giữ gia phong bền vững.
Giữa thời đại phát triển nhanh chóng; những giá trị truyền thống như tục treo câu đối lại càng cần được gìn giữ như ngọn lửa thiêng cháy âm ỉ; soi sáng con đường trở về nguồn cội.
Như một nhà văn từng viết: “Người mất đi để lại tấm bia, lời dặn. Người sống còn để lại câu đối và cách sống cho đời sau noi theo.”
Vì thế, câu đối không chỉ là chữ – Mà là gương. Không chỉ là trang trí – Mà là đạo. Không chỉ là văn chương – Mà là hồn cốt của một dòng họ, của cả dân tộc.