“Giáo dục là gì?” – Đây không chỉ là câu hỏi mang tính học thuật, mà còn là sự trăn trở lặng thầm của hàng triệu học sinh và phụ huynh Việt Nam sau mỗi kỳ thi, mỗi buổi họp phụ huynh, mỗi ngày đưa con đến trường.
- Tôi học để làm gì? – Câu hỏi khiến cả nền giáo dục phải nghĩ lại
- Hoa Loa Kèn – Bản sắc riêng của Hà Nội
- Giá vàng thế giới tăng dựng đứng, vượt mốc 3.340 USD/ounce giữa căng thẳng Mỹ – Trung leo thang
Ngồi trên ghế nhà trường suốt 12 năm, học hàng ngàn tiết học, làm hàng chục ngàn bài kiểm tra, học sinh có thực sự được “giáo dục”? Hay đó chỉ là một cuộc chạy đua tri thức không hồi kết, nơi điểm số trở thành thước đo giá trị của một con người?
Xem nhanh
Giáo dục và đào tạo – bạn đang trải nghiệm cái nào?
Một trong những nhầm lẫn lớn nhất của xã hội hiện nay là đồng nhất giáo dục với đào tạo. Đào tạo không phải là giáo dục, mà chỉ là cách truyền đạt kỹ năng để hoàn thành một công việc cụ thể. Giáo dục – đúng bản chất; là hành trình khai mở tâm trí, hình thành nhân cách, đạo đức và khả năng tư duy độc lập.
Tuy nhiên, Nền giáo dục hiện tại đang biến học sinh thành công cụ của hệ thống, thay vì giúp họ trở thành những con người phát triển đầy đủ về trí – tâm – thể. Mục tiêu lớn nhất của phần lớn học sinh hiện nay là điểm số, bằng cấp; và một chỗ đứng trong xã hội – chứ không phải hiểu mình là ai, mình đam mê điều gì; và làm sao để sống có giá trị.
Giáo dục là gì? Định nghĩa lại khái niệm tưởng chừng quen thuộc
Từ góc nhìn hiện đại, giáo dục là gì? Đó là một tiến trình lâu dài giúp con người:
- Hiểu về chính mình: Nhận diện cảm xúc, mục tiêu, điểm mạnh, điểm yếu.
- Hiểu về xã hội: Biết cách hợp tác, chia sẻ, và cùng nhau giải quyết vấn đề.
- Biết tư duy độc lập: Không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phản biện và sáng tạo.
- Sống có trách nhiệm và đạo đức: Không chỉ biết mà còn biết sống tử tế.
Khi đặt lên bàn cân những mục tiêu này với thực trạng hiện tại; các kỳ thi dày đặc, áp lực điểm số, sự cạnh tranh khốc liệt trong tuyển sinh – chúng ta buộc phải đặt câu hỏi; Chúng ta đang giáo dục ai? Và giáo dục điều gì?
Giáo dục là gì? – Học sinh những “con rối điểm số”?
Khi hỏi một học sinh cấp 3: “Em học để làm gì?” – phần lớn sẽ trả lời: “Để đỗ đại học”. Điều đó cho thấy học tập đã trở thành một cuộc chạy đua ngắn hạn, nơi cánh cổng đại học được xem như đích đến tối thượng.
Không ít học sinh giỏi toàn diện trên giấy, nhưng không biết cách thuyết trình trước đám đông. Họ có thể giải bài toán tích phân phức tạp, nhưng không thể gọi điện đặt lịch hẹn khám bệnh. Họ thuộc lòng lịch sử các triều đại, nhưng không hiểu vì sao mình luôn cảm thấy lo âu, mất định hướng.
Vậy thì rốt cuộc, 12 năm học ấy đang rèn luyện con người, hay chỉ sản xuất ra những “sản phẩm giáo dục” biết làm bài kiểm tra?
Phụ huynh – Những người đồng hành hay người áp lực?
Không thể phủ nhận, phụ huynh là một phần không thể thiếu trong hệ sinh thái giáo dục. Nhưng đôi khi, sự kỳ vọng quá mức của phụ huynh lại chính là một trong những nguyên nhân khiến học sinh mất đi động lực nội tại.
Áp lực từ câu nói: “Lần này phải đạt 9 điểm, không có chuyện thấp hơn đâu!” hay “Sao con không giỏi như bạn A?” đã âm thầm tạo ra một vòng xoáy tiêu cực, nơi thành tích được đặt lên trên sự trưởng thành và hạnh phúc của con trẻ.
Đã đến lúc, phụ huynh cần tự hỏi: Giáo dục là gì đối với con tôi? Tôi đang nuôi dưỡng một con người – hay một cỗ máy điểm số?
Giáo dục là gì – Sự cộng hưởng giữa cá nhân và xã hội
Chúng ta không thể mãi đổ lỗi cho hệ thống. Giáo viên, học sinh, phụ huynh – tất cả đều cần một cuộc thức tỉnh giáo dục.
Giáo dục mới cần:
- Khơi gợi hơn là nhồi nhét: Không phải lấp đầy đầu óc học sinh bằng kiến thức, mà là khơi dậy đam mê và tư duy.
- Thấu hiểu hơn là áp đặt: Lắng nghe học sinh để hiểu họ cần gì, không phải ép họ theo khuôn mẫu cũ kỹ.
- Kết nối hơn là cô lập: Giáo dục phải gắn với thực tế, với xã hội, với chính cuộc sống của học sinh.
Những mô hình giáo dục truyền cảm hứng trên thế giới
- Phần Lan: Không bài tập về nhà, không thi cử căng thẳng, tập trung vào kỹ năng sống, sự sáng tạo và niềm vui học tập.
- Singapore: Đổi mới chương trình giáo dục theo hướng cá nhân hóa, thúc đẩy tư duy phản biện và giải quyết vấn đề.
- Israel: Học sinh được khuyến khích đặt câu hỏi, thay vì chỉ trả lời câu hỏi.
Những quốc gia này đã đặt ra một bài học lớn: giáo dục thực sự không nằm ở số tiết học, số bài kiểm tra – mà nằm ở cách học sinh cảm nhận được giá trị của việc học.
Đã đến lúc đặt lại câu hỏi – “Giáo dục là gì?”
Bạn, một học sinh vừa kết thúc 12 năm phổ thông – có thể giỏi Toán, Văn, Lý, Hóa. Nhưng liệu bạn đã biết:
- Làm thế nào để đối mặt với thất bại?
- Làm sao để yêu bản thân đúng cách?
- Làm thế nào để lắng nghe người khác?
Nếu chưa – có lẽ bạn chưa thực sự được giáo dục, ít nhất là theo đúng nghĩa của từ này.
Hãy bắt đầu lại từ câu hỏi gốc: Giáo dục là gì? – Và hãy đừng ngại đặt lại câu hỏi ấy nhiều lần trong đời. Tấm bằng có thể đánh dấu sự kết thúc một chặng đường, nhưng giáo dục là hành trình suốt đời. Nó bắt đầu khi bạn hiểu rằng học là để sống, chứ không chỉ để thi.
Bạn có thực sự được giáo dục? – Chỉ bạn mới có thể trả lời.
Nguồn: Sưu tầm